รู้จักกินรู้จักใช้ในวิถีอิสลาม

มนุษย์ทุกคนล้วนมีความต้องการด้วยกัน ทั้งสิ้น แต่ความต้องการของแต่ละคนนั้น แตกต่าง กันไป สิ่งสำคัญที่มนุษย์ขาดไม่ได้คือ ปัจจัยสี่อาหาร เครื่องนุ่งห่ม ที่อยู่อาศัย และยารักษาโรค ถ้าขาดสิ่ง หนึ่งสิ่งใดไปคงดำเนินชีวิตลำบาก การดำรงชีวิตของ มนุษย์ในแต่ละวันก็เพื่อให้ได้มาซึ่งปัจจัยเหล่านี้ตอบ สนองความต้องการของตนเอง
ในห้วงเวลาแห่งวิกฤตเศรษฐกิจอย่างเช่น ทุกวันนี้ เชื่อว่าทุกคนจะต้องมีความระมัดระวังใน การดำเนินชีวิตและการดำเนินธุรกิจให้อยู่รอด ปลอดภัย บางคนอาจประสบความสำเร็จในหน้าที่ การหรือธุรกิจกำลังไปได้สวย ในขณะที่บางคนกลับ ล้มเหลว การงานล่มไม่เป็นท่า ทำให้การเงินขัดข้อง เมื่อเป็นเช่นนี้ จึงทำให้หลายคนเข้าสู่วงจรการกู้เงิน จากสถาบันการเงิน เพื่อให้ได้สิ่งที่ตัวเองต้องการ บางทีอาจลืมนึกถึงผลที่จะตามมานั่นก็คือดอกเบี้ย ซึ่งเป็นที่ทราบกันดีว่าเป็นสิ่งต้องห้ามในศาสนา ดังนั้น เราต้องรู้ว่าทำอย่างไรให้ห่างไกลจากสิ่งเหล่านี้ หรือ ถ้าเลี่ยงไม่ได้ควรปฏิบัติตัวอย่างไร
รายงานพิเศษฉบับนี้อาจารย์บรรจง บินกาซัน จะมาไขข้อข้องใจต่างๆให้พี่น้องมุสลิมได้ทราบกัน ถ้วนหน้า
ปัจจุบันเราเห็นได้ว่าข้าวของแพงขึ้น และ มนุษย์ก็มีความต้องการเพิ่มขึ้นด้วยขณะที่รายได้กลับ เท่าเดิม แต่ความต้องการบางสิ่งบางอย่างก็เกินความ จำเป็น อย่างเช่น อาหารเป็นสิ่งจำเป็น หากขาดอาหาร ก็ไม่สามารถมีชีวิตอยู่ได้ แต่ด้วยความที่เราเป็นมุสลิม อัลลอฮฺ(ซบ.)ทรงสั่งใช้ให้เราถือศีลอดซึ่งเป็นผลดี ทำให้เรารู้จักอดทนอดกลั้น รู้จักบริโภค ให้กินสิ่งที่ ฮะลาลและไม่ฟุ่มเฟือย เสื้อผ้าก็เป็นสิ่งจำเป็นเพราะการสวมเสื้อผ้า เป็นการปกป้องเกียรติยศของมนุษย์และแยกมนุษย์ ให้แตกต่างจากสัตว์ ปัจจุบันเปิดตู้เสื้อผ้าดู คงไม่มี ใครที่ขาดแคลน เพราะราคาถูกและหาซื้อได้ง่าย บางทีอาจมีมากเกินความจำเป็นเสียด้วยซ้ำ
นอกจากนี้แล้ว ผู้เป็นพ่อเป็นแม่ก็มีหน้าที่ ให้การศึกษาแก่ลูกด้วย ถ้าไม่ให้การศึกษา ก็ถือว่า พ่อแม่ไม่ได้ทำหน้าที่อย่างครบถ้วน แต่ยุคสมัยนี้ มุสลิมมีทางเลือกหลายทาง เลือกเรียนโรงเรียนรัฐบาล ที่อยู่ใกล้บ้านก็ได้ ไม่จำเป็นต้องเป็นโรงเรียนเอกชน ที่ค่าเทอมแพง เพราะเป็นการสิ้นเปลืองโดยใช่เหตุ พอเลิกเรียนแล้วก็สามารถเรียนศาสนาต่อได้ ไม่ต้อง กลัวว่าลูกจะด้อยกว่าคนอื่น สมัยนี้การศึกษามี มาตรฐานเท่าเทียมกัน บางคนเรียนโรงเรียนวัด ก็สามารถเป็นนายกรัฐมนตรีได้ สิ่งดังกล่าวเป็นเรื่อง ที่พ่อแม่ ผู้ปกครองต้องลงมือปฏิบัติ สิ่งใดที่ไม่จำเป็นก็ ไม่ควรสนับสนุน เช่น โทรศัพท์มือถือ หรืออุปกรณ์ อิเล็กทรอนิกส์ต่างๆซึ่งในปัจจุบันมีวิวัฒนาการรุดหน้า ไปมากจนวิ่งตามไม่ไหว สำหรับนักธุรกิจ โทรศัพท์มือถือ เป็นสิ่งจำเป็น แต่นักเรียนนักศึกษาที่ยังไม่มีรายได้ การมีโทรศัพท์มือถือราคาแพง มีฟังชั่นมากมายนั้น ถามว่าสิ่งเหล่านี้มีความจำเป็นมากน้อยแค่ไหนใน วุฒิภาวะเท่านี้ ? บางคนอ้อนขอพ่อแม่ แต่เมื่อไม่ได้ ดังใจก็กระฟัดกระเฟียด
ดังนั้น ผู้ปกครองไม่ควรปลูกฝังการให้รางวัลตอบแทน เมื่อเด็กทำดีหรือสอนให้ใช้ของแพงหรูหรา เพราะถ้า ต่อไปเขาเห็นคนอื่นมี และอยากมีบ้าง ก็จะเกิดการ อิจฉาริษยากัน ทั้งๆที่สิ่งดังกล่าวมันเป็นความต้องการ ที่เกินความจำเป็น

ความจำเป็นกับความต้องการไม่เหมือนกัน ความจำเป็นคือสิ่งที่ศาสนายอมรับ บางทีในความ ต้องการมันไม่มีความจำเป็น เมื่อมีความต้องการที่ ไม่จำเป็น กิเลสจะเป็นตัวนำพามนุษย์ไปสู่อีกวงจร หนึ่งนั่นก็คือ การกู้ยืม จะเห็นได้ว่ายุคนี้สถาบันการ เงินเติบโตขึ้นราวกับดอกเห็ด แต่ละสถาบันมีโปรโมชั่น ที่จูงใจลูกค้าเป็นอย่างมาก ทำให้ผู้ที่มีความต้องการ หลงเข้าไปในวังวนนั้นอย่างง่ายดาย หากมีเงินไม่พอ ก็คิดที่จะใช้วิธีซื้อผ่อนผ่านระบบเครดิตต่างๆที่เสนอ บริการ ทำให้เป็นหนี้เป็นสิน กลุ่มเสี่ยงคือผู้ที่อยู่ใน วัยหนุ่มสาวซึ่งมักจะมีความต้องการในสิ่งที่เกินความ จำเป็นเยอะ และคิดว่าการมีทัดเทียมกับคนอื่นเป็น สิ่งจำเป็น เช่น วัยรุ่นปัจจุบันที่ยังหาเงินเองไม่ได้ แต่ ต้องการกางเกงยีนส์ตัวละ3,000บาท ทั้งที่สินค้านั้น เป็นกางเกงยีนส์ขาดๆ แต่ต้องการบ้าแบรนด์เนม ตามกระแส ตามเพื่อน ท่านนบีมูฮัมมัด(ซล.)ได้สอน ไว้ว่า คนฟุ่มเฟือยใช้จ่ายสุรุ่ยสุร่าย คือพวกพ้องของ ชัยฏอน ดังนั้น จึงควรลำดับให้ดีว่าอะไรคือความ จำเป็นและอะไรความต้องการ แน่นอน ความจำเป็น ของแต่ละคนไม่เหมือนกัน แต่ความจำเป็นนั้นก็มีทั้ง แบบประหยัด และแบบฟุ่มเฟือย ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความ สามารถของแต่ละคน
ความจำเป็นของการกู้ในอิสลาม สำหรับคนที่จำเป็น ต้องไปกู้ กรณีเช่น ซื้อรถยนต์ไว้ใช้ทำมาหากิน บ้าน ไฟไหม้ ทำให้ขาดที่อยู่อาศัย แม้จะได้รับความ ช่วยเหลือจากญาติพี่น้อง เพื่อนบ้าน หรือจากองค์กร ต่างๆแล้ว แต่ยังไม่พอ จึงจำเป็นต้องไปพึ่งสถาบัน การเงิน ถ้ามีความจำเป็นในกรณีเช่นนี้ก็สามารถกู้ได้ แต่อยู่ที่ว่าเราจะเลือกใช้สถาบันการเงินที่ฮะลาลหรือ ฮะราม ถ้าเลือกสิ่งที่ฮะลาล ปัจจุบันก็มีสถาบันการ เงินที่ฮะลาล เช่น ธนาคารอิสลามรองรับ ส่วนคนที่ อยู่ไกลออกไปไม่สามารถใช้บริการทางการเงินที่ฮะ ลาลได้และมีความจำเป็นต้องใช้บริการกับธนาคารที่ มี ดอกเบี้ย(สภาวะคับขัน) ก็สามารถทำได้ถ้าจำเป็น จริงๆ แต่เราก็ต้องมีความกระวีกระวาดวิงวอนขอต่อ อัลลอฮฺ(ซบ.)ให้เราออกห่างและปลดภาระหนี้สินจาก ดอกเบี้ยโดยเร็วที่สุด ไม่ใช่ว่ายินดีกับมัน อย่างน้อย ที่สุดก็แสดงให้เห็นว่าเรามีใจรังเกียจมันและหาทาง ให้พ้นจากมัน
อย่างไรก็ตาม เมื่อกู้มาแล้ว ก็ต้องทำตาม สัญญา ชำระหนี้อย่างตรงต่อเวลา มีความรับผิดชอบ หาเงินมาปิดบัญชีให้เร็วขึ้นเพื่อจะได้หลุดพ้น เจ้าหนี้ ไม่ว่าจะเป็นมุสลิมหรือไม่ใช่ก็ต้องชดใช้ตามสัญญา ที่กำหนดเพราะเป็นเรื่องสำคัญถึงขนาดที่ว่า คนที่ ตายในสนามรบเป็นชะฮีด ยังไม่อาจเข้าสวรรค์ได้ หากยังมีหนี้สินค้างอยู่
การกู้เงินจะต้องกระทำอย่างรอบคอบ จะได้ไม่เกิดปัญหาตามมาในภายหลัง เช่น การกู้เงิน เพื่อซื้อบ้าน มีประเด็นที่จะต้องทำความเข้าใจ หรือ ตัดสินใจหลายประการ เช่น จะกู้จำนวนเท่าใด ระยะ เวลานานเท่าใด จะต้องผ่อนชำระเงินงวดเท่าใด เงินงวดที่ผ่อนสัมพันธ์อย่างไรกับรายรับ อัตราดอกเบี้ย จะกู้เงินกับธนาคารไหนดี การกู้เงินต้องมีหลักฐาน อะไร ธนาคารใช้หลักเกณฑ์อย่างไรในการพิจารณา อนุมัติกู้ หรือหากยื่นกู้แล้วธนาคารไม่อนุมัติกู้ หรือกู้ ได้น้อยจะทำอย่างไร กู้เงินทำไมต้องมีการประเมิน ค่าทรัพย์สินและทำจำนองด้วย ในการกู้เงินต้องเสีย ค่าใช้จ่ายอย่างไรบ้าง และที่สำคัญที่สุดคือถูกต้อง ตามหลักศาสนาอิสลามหรือไม่ อิสลามสอนให้เรารู้จักพอเพียง ถ้าไม่มี ความจำเป็นก็ไม่ต้องไปกู้ นั่นคือทางออกที่ดีที่สุด

เทคนิคการใช้ชีวิตพอเพียงในแบบอิสลาม มี 3 ประการ
1.สำหรับผู้ที่เริ่มต้นทำงานหรือหนุ่มสาวที่ กำลังสร้างเนื้อสร้างตัว จำเป็นต้องมีครอบครัว มีบ้าน และสิ่งอำนวยความสะดวก เราต้องพยายามหลีกเลี่ยง การเอาเงินในอนาคตมาใช้ (คือการกู้) ซึ่งเราไม่รู้ว่า ในอนาคตเราจะได้เงินก้อนนั้นหรือเปล่า วันข้างหน้า เราอาจจะตกงาน มีสิทธิ์ขาดรายได้หรือเจ็บไข้ได้ป่วย หรืออาจจะต้องมีการสูญเสียอะไรไปที่เป็นสาเหตุให้ เราไม่สามารถหาเงินมาชดใช้ได้ ดังนั้น ถ้าไม่มีความ จำเป็นใดๆ ก็สมควรออกห่างสิ่งเหล่านี้ไว้เป็นดีที่สุด หรือถ้าเลี่ยงไม่ได้ก็ให้เลือกใช้ช่องทางที่ถูกต้องตาม หลักอิสลาม
2.เมื่อสร้างเนื้อสร้างตัวก็ต้องรู้จักออม การ ออมทำให้เราลดความสามารถในการซื้อลงไป การที่ จะซื้ออะไรตามใจตัวเองก็จะน้อยลง การออมถือ เป็นการสร้างนิสัยการรู้จักเก็บหอมรอมริบ เก็บเล็ก ผสมน้อย เมื่อรู้จักอดออม ต่อไปเงินที่มีก็จะเพิ่มพูนขึ้น หรือถ้าเก็บไว้ที่ตัวเองแล้วกลัวว่าจะใช้หมด ปัจจุบัน เราก็มีธนาคารอิสลามรองรับเรื่องนี้อยู่เช่น เปิดบัญชี มุฎอรอบะห์ซึ่งเป็นบัญชีลงทุนที่ให้ผลตอบแทนใน รูปของเงินปันผลที่ฮะลาล หรือไม่ก็เอาไปออมไว้กับ เมืองไทยตะกาฟุล ซึ่งเป็นการช่วยเหลือกันและกัน ตามวิธีการของอิสลาม หากเราประสบความสูญเสีย ก็สามารถรับค่าชดเชยจากกองทุนนี้ได้ เราไม่รู้ว่าเรา จะประสบเคราะห์กรรมอะไรในวันข้างหน้า ดังนั้น เราจึงจำเป็นต้องวางแผนพร้อมรับมือเพื่อบรรเทา เคราะห์กรรมที่เราอาจได้รับในภายภาคหน้า อย่างน้อย ที่สุด เราก็มีเงินรองรังไม่เดือดร้อนเหมือนคนอื่น
3.ถ้าทำงานแล้วต้องมีเจตนาที่จะทำ อิบาดะห์ต่ออัลลอฮฺ เช่น ตั้งใจจะจ่ายซะกาตให้ได้ทุกปี เมื่อตั้งใจทำดีเช่นนี้ ความตั้งใจดีก็จะทำให้เราต้อง เก็บออมทรัพย์สินให้มีมูลค่าเท่ากับของราคาทองคำ หนัก 5.6 บาท(ประมาณแสนกว่าบาท) การตั้งใจจะ จ่ายซะกาตและลงมือทำจะทำให้อัลลอฮ(ซบ.) เพิ่มพูนปัจจัยให้เรา ดังนั้น เมื่อเริ่มตั้งตัวพยายาม หารายได้และเก็บออม อย่าหวังไปเอาเงินจากสถาบัน การเงินอย่างเดียว เราต้องคิดที่จะเป็นผู้ให้ด้วย
นอกจากนี้ ให้นำเอาหลักการศาสนามาใช้ การบริโภคต้องดูระดับความจำเป็น ไม่ฟุ่มเฟือย งดเว้นสิ่งที่ฮะรอม บริโภคในสิ่งที่ฮะลาล แม้จะฮะลาล ก็ไม่ได้หมายความว่าเราจะใช้ได้ตามอำเภอใจ เช่น โทรศัพท์มือถือเพราะเครื่องใช้เทคโนโลยีนั้น เปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว ตอนแรกมีราคาแพง พอมีรุ่นอื่นเข้ามา ราคาจะตกอย่างรวดเร็ว
ดังนั้นก่อนคิดจะซื้ออะไรเราควรคิด ไตร่ตรองชั่งใจดูก่อนตัดสินใจซื้อ พิจารณาว่าสิ่งเหล่า นั้นมีความจำเป็นต่อการดำรงชีวิตมากน้อยแค่ไหน การอดใจนำไปสู่การอดออม อดใจไว้เพื่อให้ได้สิ่งที่ดี กว่าเมื่อเรารู้จักยับยั้งชั่งใจ ก็จะทำให้เราอยู่บนโลก ใบนี้ได้อย่างมีความสุข

ขอขอบคุณอาจารยบรรจงบินกาซัน